مرورزیست شناسی یازدهم

???? زیست‌شناسی یازدهم | نکات مرور و جمع‌بندی 

???? فصل اول: تنظیم عصبی

• ???? نورون، سلول بنیادی دستگاه عصبی است که شامل دندریت، آکسون و جسم سلولی است و وظیفه دریافت و ارسال پیام‌های عصبی را دارد.

• ⚡ پیام عصبی به صورت پتانسیل عمل در امتداد نورون منتقل می‌شود؛ این فرایند بر پایه اختلاف پتانسیل غشا انجام می‌گیرد.

• ???? سیناپس‌ها محل اتصال نورون‌ها هستند و انتقال پیام به کمک ناقل‌های عصبی مانند استیل‌کولین و دوپامین انجام می‌شود.

• ???? مغز شامل سه بخش اصلی است: مخ (مرکز تفکر و حافظه)، مخچه (تعادل و هماهنگی عضلات) و ساقه مغز (تنظیم فعالیت‌های حیاتی مثل تنفس و ضربان قلب).

• ???? دستگاه عصبی به دو بخش مرکزی (CNS) و محیطی (PNS) تقسیم می‌شود. دستگاه محیطی شامل اعصاب حرکتی، حسی و خودمختار است.

????️‍????️ فصل دوم: حواس

• ????️ گیرنده‌های نوری در شبکیه چشم شامل سلول‌های مخروطی (برای تشخیص رنگ‌ها در نور زیاد) و استوانه‌ای (برای دید در نور کم) هستند.

• ???? گوش داخلی شامل حلزون شنوایی برای دریافت صداها و مجاری نیم‌دایره‌ای برای حفظ تعادل بدن است.

• ???? گیرنده‌های بویایی در سقف حفره بینی قرار دارند و مستقیماً به لامب بویایی مغز متصل‌اند.

• ???? زبان دارای جوانه‌های چشایی در بخش‌های مختلف است که طعم‌های شیرین، شور، ترش، تلخ و اومامی را تشخیص می‌دهند.

• ???? پوست دارای گیرنده‌های مکانیکی، حرارتی، درد و فشار است که به عنوان خط مقدم حواس لمسی عمل می‌کند.

????‍♂️ فصل سوم: دستگاه حرکتی

• ???? اسکلت بدن از استخوان‌ها تشکیل شده که علاوه بر محافظت از اندام‌های داخلی، محل اتصال و عملکرد عضلات است.

• ???? ماهیچه‌های اسکلتی با انقباض موجب حرکت می‌شوند؛ این انقباض‌ها با تحریک عصبی و مصرف ATP صورت می‌گیرد.

• ⚙️ مفصل‌ها محل اتصال استخوان‌ها هستند؛ سه نوع اصلی دارند: مفصل ثابت (جمجمه)، نیمه‌متحرک (مهره‌ها)، متحرک (آرنج، زانو).

• ???? پروتئین‌های اکتین و میوزین با تشکیل پل‌های عرضی در حین انقباض، فیلامنت‌ها را حرکت می‌دهند و تولید نیرو می‌کنند.

???? فصل چهارم: تنظیم شیمیایی

• ???? غده هیپوتالاموس، مرکز اصلی هماهنگی بین دستگاه عصبی و غدد درون‌ریز است که با هیپوفیز ارتباط مستقیم دارد.

• ???? هورمون ADH که توسط هیپوفیز ترشح می‌شود، موجب بازجذب آب در لوله‌های کلیوی و کاهش حجم ادرار می‌گردد.

• ???? انسولین (برای کاهش قند خون) و گلوکاگون (برای افزایش قند خون) از سلول‌های جزایر لانگرهانس لوزالمعده ترشح می‌شوند.

• ♻️ سیستم بازخورد منفی، از مهم‌ترین راه‌های تنظیم ترشح هورمون‌هاست که از ترشح بیش از حد جلوگیری می‌کند.

????️ فصل پنجم: ایمنی

• ???? پادتن‌ها (آنتی‌بادی‌ها) توسط لنفوسیت‌های B ساخته می‌شوند و به آنتی‌ژن‌های خاص متصل می‌گردند تا نابود شوند.

• ???? گلبول‌های سفید مثل نوتروفیل‌ها (فاگوسیتوز)، ماکروفاژها (دفع عوامل بیگانه) و لنفوسیت‌ها (حافظه ایمنی) در خط دفاع ایمنی نقش دارند.

• ???? واکسن با معرفی یک آنتی‌ژن ضعیف‌شده یا غیر فعال به بدن، پاسخ ایمنی فعال ایجاد می‌کند و حافظه ایمنی را فعال می‌سازد.

• ???? التهاب یک پاسخ غیر اختصاصی به ورود میکروب است که با علائم قرمزی، درد، گرمی و تورم همراه است.

???? فصل ششم: تقسیم یاخته

• ???? میتوز نوعی تقسیم یاخته برای رشد، ترمیم و جایگزینی سلول‌های آسیب‌دیده است و سلول‌های حاصل ژنتیکی مشابه والد دارند.

• ???? میوز تقسیم ویژه یاخته‌های جنسی (گامت‌ها) است که تنوع ژنتیکی را با نصف شدن تعداد کروموزوم‌ها به وجود می‌آورد.

• ???? کراسینگ‌اور در مرحله پروفاز I میوز باعث تبادل قطعات کروماتید‌های غیر خواهری شده و نوترکیبی ژنتیکی ایجاد می‌کند.

???? فصل هفتم: تولید مثل

• ????‍????‍???? شامل مراحل مختلفی مثل گامت‌زایی (ساخت سلول‌های جنسی)، لقاح (ترکیب گامت‌ها)، رشد جنین و تولد می‌باشد.

• ???? در زنان، تخمک‌گذاری معمولاً در روز چهاردهم چرخه قاعدگی رخ می‌دهد که توسط هورمون LH تحریک می‌شود.

• ???? هورمون‌های جنسی مثل استروژن، پروژسترون و تستوسترون نقش مهمی در تنظیم صفات ثانویه جنسی و چرخه تولید مثل دارند.

• ???? جفت عضوی حیاتی است که تبادل مواد غذایی و گازی بین مادر و جنین را امکان‌پذیر می‌سازد و ترشح هورمون نیز انجام می‌دهد.

???? فصل هشتم: تولید مثل نهان‌دانگان

• ???? گل، اندام ویژه تولید مثل در گیاهان نهان‌دانه است که شامل پرچم (نر) و مادگی (ماده) می‌باشد.

• ???? گرده‌افشانی می‌تواند به صورت مستقیم یا از طریق عوامل محیطی مانند باد و حشرات انجام شود و منجر به رسیدن دانه گرده به مادگی می‌گردد.

• ✨ لقاح مضاعف از ویژگی‌های خاص نهان‌دانگان است: یک اسپرم با تخمک و اسپرم دیگر با دو هسته قطبی لقاح انجام می‌دهد.

• ???? تخمک به دانه و تخمدان به میوه تبدیل می‌شود که دربردارنده بذر و ابزار گسترش گیاه است.

???? فصل نهم: پاسخ گیاهان به محرک‌ها

• ???? فتوتروپیسم یعنی رشد اندام‌های هوایی گیاه به سمت نور که با توزیع نامتعادل هورمون اکسین انجام می‌گیرد.

• ⬇️ ژئوتروپیسم به رشد اندام‌ها در واکنش به جاذبه زمین گفته می‌شود؛ ریشه به سمت جاذبه و ساقه در خلاف جهت آن رشد می‌کند.

• ???? هورمون اکسین در سمت تاریک‌تر ساقه تجمع یافته و باعث رشد بیشتر آن ناحیه و خم شدن گیاه به سمت نور می‌شود.

• ???? هورمون‌هایی مانند جیبرلین (تحریک رشد ساقه) و سیتوکینین (افزایش تقسیم یاخته) نقش کلیدی در رشد و نمو دارند.

• ???? برخی گیاهان دارای حرکات تندی هستند که با تحریک مکانیکی رخ می‌دهند، مانند جمع شدن برگ‌های گیاه حساس‌النفس.